Κτίσματα, κοσμικά και εκκλησιαστικά εντός των τειχών

του Χάνδακα κατά τη διάρκεια της Βενετοκρατίας (1211 - 1669)

Στα πλαίσια του περιβαλλοντικού προγράμματος με τον τίτλο: «Κτίσματα, κοσμικά και εκκλησιαστικά εντός των τειχών του Χάνδακα κατά τη διάρκεια της Βενετοκρατίας» ανταποκρίθηκαν είκοσι (20) μαθητές του σχολείου μας από την Α΄και τη Β΄τάξη. Υπεύθυνες του προγράμματος ήταν οι καθηγήτριες: Γιαννουλάκη Στέλλα και Σπυριδάκη Αικατερίνη. Κριτήρια επιλογής του θέματος ήταν: η σπουδαιότητα των κτισμάτων και οι σημαντικές εργασίες συντήρησης και ανακατασκευής που γίνονται σε μερικά από αυτά, η διαχείριση της πολιτιστικής κληρονομιάς σύμφωνα με τις αρχές της αειφόρου ανάπτυξης και η σύνδεση του σχολείου με το πολιτισμικό περιβάλλον και την προστασία του.

Γενικοί στόχοι του θέματος ήταν η ανάδειξη της αξίας και της σημασίας των κτισμάτων, η σύνταξη προτάσεων σχετικών με τις δυνατότητες αξιοποίησής τους, η κατανόηση της αμφίδρομης σχέσης του ανθρωπογενούς και του πολιτισμικού περιβάλλοντος με έμφαση στις αλλοιώσεις και βλάβες που υφίστανται από τις χωρίς σεβασμό παρεμβάσεις σ΄αυτά ή ακόμη και από την ανθρώπινη αδιαφορία για την προστασία τους. Οι ειδικοί στόχοι του θέματος ήταν η ευαισθητοποίηση των νέων και της τοπικής κοινωνίας σχετικά με την ανάγκη διαφύλαξης της πολιτιστικής μας κληρονομιάς με στόχο την ανάδειξή τους ως πολιτιστικά αγαθά μεγίστης αξίας και η σύνδεση με το πολιτισμικό περιβάλλον και την προστασία του. Μέθοδος υλοποίησης του προγράμματος ήταν η βιωματική προσέγγιση με επισκέψεις των μαθητών στα μνημεία, στα ενετικά τείχη της πόλης του Ηρακλείου, η έρευνα και αξιοποίηση όλων των διαθέσιμων των πη γών, όπως το διαδίκτυο και η σχετική με το θέμα βιβλιογραφία.

Οι μαθητές χωρίστηκαν σε ομάδες μελέτης των κτισμάτων. Όλες οι ομάδες εργάστηκαν με προθυμία, ζήλο, συνέπεια και υπευθυνότητα. Επισκέφθηκαν τα μνημεία τόσο αυτά που σώζονται όσο και τους χώρους που υπήρξαν όσα δενυπάρχουν σήμερα, τα κατέγραψαν και τα μελέτησαν στη συνέχεια. Έγινε εικαστική παρέμβαση από τους μαθητές στο χάρτη στης πόλης της εποχής με τον ανάλογο χρω ματισμό των κτισμάτων σχετικά με το είδος και τη λειτουργία τους. Ο μαθητής της Β΄τάξης Γιακουμάκης Εμμανουήλ κατασκεύασε τη μακέτα την Βασιλικής του Αγίου Μάρκου η οποία και εκτέθηκε στο χώρο της παρουσίασης των περιβαλλοντικών προ γραμμάτων. Η εργασία των μαθητών εκδόθηκε σε ηλεκτρονική μορφή (DVD) και κατατέθηκε στο Γραφείο Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης της Διεύθυνσης Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης Ν. Ηρακλείου. Στις 28 Απριλίου του τρέχοντος έτους, στα πλαίσια της ημερίδας που διοργανώθηκε από το Γραφείο Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης της Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης Ν. Ηρακλείου με υπεύθυνη για τα προγράμματα περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης την κ Μαρία Σφακιανάκη, στο χώρο του Μουσείου Φυσικής Ιστορίας έγινε η παρουσίαση του συγκεκριμένου προγράμματος από τους μαθητές που το ανέλαβαν.

Έτσι μέσα από τις ομάδες παρουσιάστηκαν πρώτα οι μονές που βρίσκονται εντός των τειχών, όπως η μονή του Αγίου Πέτρου των Δομηνικανών, η μονή του Σωτήρος των Αυγουστινιανών η μονή του Αγίου Φραγκίσκου, η μονή του Αγίου Ιωάννη του Θεολόγου, η μονή του Αγίου Αντωνίου, η μονή της Παναγίας των Σταυροφόρων. Παρουσιάστηκαν στη συνέχεια οι ναοί σωζόμενοι και μη, όπως τη Βασιλική του Αγίου Μάρκου, του Αγίου Τίτου, της Αγίας Αικατερίνης, του Αγίου Ματθαίου της Παναγίας του Φόρου, της Κυρίας των Αγγέλων, του Αγίου Ονουφρίου, της Αγίας Αναστασίας, του Αγίου Δημητρίου των Μαραγκών, του Αγίου Ιωάννη του Βαπτιστή, του Αγίου Ρόκκου, του Αγίου Νικολάου και Ιωάννη των Μαρτζέρων, της Τριμάρτυρης, της Αγίας Μαρίνας του Κάστρου, της Κεράς Ψυχοσώστρας, του Αγίου Γεωργίου του Δοριανού, του Αγίου Ιωάννη του Γέρακα, της Αγίας Παρασκευ ής, ο ναός του Σίμωνα και Ανδρέα των Αποστόλων, του Αγίου Γεωργίου το Βενέτικου κ.ά. Με το ίδιο τρόπο παρουσιάστηκαν οι κρήνες (Μοροζίνι, Πρίουλι, Μπέ μπο, Σαγκρέντο και τα υδραγωγεία, οι πλατείες: η πλατεία των δημητριακών (Piazza delle Biade), η πλατεία των λαχανικών (Piazza delle Erbi), της Φούρκας (Piazza della Forca), η πλατεία του Αγίου Γεωργίου, η πλατεία των Τριων Καμαρών (Piazza Dei Tre Volti) και τα άλλα σημαντικά κτίσματα όπως τη Λέσχη ου Γεωργίου, οι ενετικές σιταποθήκες, την πύλη Voltone, το Δουκικό ανάκτορο ( Palazzo Ducale), η Οπλαποθήκη (Armeria), η οικία του Αντιναυάρχου ή το παλάτι του Αρχιστράτηγου (Palazzo dell Capitanο Generali). ΄Εγινε αναφορά και στους πιο σπουδαίους δρόμους της πόλης της εποχής, όπως η RUGA MASTRA, ήταν ο κύριος οδικός άξονας, η σημερινή oδός μαρτύρων 25ης Αυγούστου, η STRADA LARGA (ΠΛΑΤΙΑ ΣΤΡΑΤΑ), η σημερινή οδός Ανδρέα και Μαρίας Καλοκαιρινού, η VIA DELLO SPEDALE (οδός Νοσοκομείου) η σημερινή οδός 1821.

Έτσι οι μαθητές, μέσα από τη γοητευτική τους περιήγηση στο χθες και το σήμερα, κατανόησαν ότι η πόλη μας το Ηράκλειο έρχεται από τα βάθη του χρόνου αλλάζοντας όψεις και ονόματα: «πολισμάτιον Ηράκλεια» καταγραφή από τον Πλίνιο (1ος μ.Χ. αι.), Ηράκλειον καταγραφή από τον Κλαύδιο Πτολεμαίο (2ος μ.Χ. αι., Κάστρο, Χάνδαξ, Κάντια, Μεγάλο Κάστρο, Κα ντιγιέ κατά τη διάρκεια της τουρκοκρατίας, Ηράκλειο σήμερα. Είναι μια κοσμοπολίτισσα πόλη στο σταυροδρόμι μεγάλων πολιτισμών. Το Ηράκλειο όπως και ολόκληρη η Κρήτη χαρακτηρίζεται από μεγάλο και σχεδόν αδιάκοπη ς συνέχειας πολιτισμό. Παρά το γεγονός ότι γνώρισε πολλούς κα τακτητές, ακόμη και σε περιόδους κατάληψης του νησιού, κατασκεύασαν λαμπρά μνημεία που προκαλούν τον παγκόσμιο θαυμασμό και αναγνώριση. Μέσα από την έρευνά τους διεπίστωσαν ότι στην περίοδο της παρουσίας των Βενετών στην Κρήτη, η Βενετία - η Γαληνοτάτη Δημοκρατία του Αδρία - ανέδειξε τη Μεγαλόνησο σε μία από τις σημαντικότατες κτήσεις της στην Ανατολή. Την οργάνωσαν με ένα νέο πνεύμα, αυτό που την οδήγησε στον πλούτο και τη δόξα. Για την ανάπτυξη του νησιού έγιναν πολύ εύστοχες επιλογές, όπως η ανάπτυξη των αστικών κέντρων και η οργάνωση των ναυστάθμων και των λιμένων. Οι φροντίδες της επικεντρώθηκαν κυρίως στην πόλη που επέλεξαν ως πρωτεύουσά τους το Χάνδακα- την Κάντια (Candia) – κάνοντάς τον να μοιάζει με μικρογραφία της μητρόπολής τους. Το λιμάνι της εκτός των άλλων είναι ο σπουδαιότερος ναύσταθμος της Βενετίας ονομάζεται σε βενετικά έγγραφα το λιμάνι και η πόλη «Βενετία της Ανατολής». Κοσμήθηκε με ωραιότατα κτίσμα τα τα οποία έλκουν το θαυμασμό διαχρονικά και δηλώνουν περίτρανα την οικονομική ευμάρεια και το επίπεδο πολιτισμού της πόλης. Καθ΄όλη τη διάρκεια της παρουσίας των Βενετών στην Κρήτη, κατασκευάζονται κτίρια κοσμικά και εκκλησιαστικά, δημόσια και ιδιωτικά στην πόλη του Χάνδακα. Ιδιαίτερα κατά το 16ο και το πρώτο μισό του 17ου αι. μέχρι και την εποχή που άρχισε ο Κρητικός Πόλεμος, σ’ ολόκληρη την πόλη κατασκευάζονται λαμπρά μνημεία. Έτσι η πόλη του Χάνδακα δύο τελευταίους αιώνες της Βενετοκρατίας ήταν ένα εκτεταμένο και πολύ ενδιαφέρον εργοτάξιο.

Με την ολοκλήρωσή της εργασίας τους οι μαθητές συνειδητοποίησαν ότι όλα αυτά τα πολύ σημαντικά μνημεία του πολιτισμού μας αξίζουν το θαυμασμό και το σεβασμό όλων καθώς και τη συνεχή προσπάθεια και φροντίδα μας για τη διατήρησή τους σε άριστη κατάσταση και την καλύτερη δυνατή αξιοποίησή τους.

ΟΙ ΜΑΘΗΤΕΣ ΠΟΥ ΣΥΜΜΕΤΕΙΧΑΝ ΣΤΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ:

1. Ζωνουδάκη Αντωνία

2. Καββάλου Αγγελική

3. Κατρά Διονυσία

4. Καμπουράκη Μαρίνα

5. Γιακουμάκης Εμμανουήλ

6. Κλάδου Πολυξένη

7. Κλίνη Μαρία

8. Στεφανάτος Νικόλαος

9. Κοσιώρη Σταματία

10. Μπετζανίδης Έλλις